بدون شک فرهنگ رزمندگان و شهدا نشان می دهد که عرفان اسلامی چیزی جز محو شدن در‌الله نیست، چرا که پیش از آن ثارالله با خون نثاری، عرفان و اخلاق را به حد اعلا رسانیده است. در واقع جبهه های جنگ فرصتی بود که جوانان ما را به کلاس اخلاق و عرفان فرا خواند و […]
بدون شک فرهنگ رزمندگان و شهدا نشان می دهد که عرفان اسلامی چیزی جز محو شدن در‌الله نیست، چرا که پیش از آن ثارالله با خون نثاری، عرفان و اخلاق را به حد اعلا رسانیده است. در واقع جبهه های جنگ فرصتی بود که جوانان ما را به کلاس اخلاق و عرفان فرا خواند و برای رزمندگان در جبهه های نبرد علیه دشمن آماده ساخت و پیوند میان مکتب اسلام والزامات دفاع ملی وضعیتی تاریخی ایجاد کرد که در کتاب استقلال و شرف ملی فصل بلندی را به خود اختصاص می دهد. امروزه نیز همدلی مردم ایران در دوران هایی نظیر همه گیری کرونا مهر تاییدی است که فرهنگ رزمندگان و فرهنگ انقلابی در میان مردم بیش از هرچیر همه گیر شده است.
یکی از نکات برجسته در فرهنگ اسلامی، که مصداق های با ارزش، بیشتر در تاریخ صدر اسلام و کمتر در طول زمان دیده میشود، فرهنگ رزمندگان و جهاد است. جهاد هم فقط به معنای حضور در میدان جنگ نیست؛ زیرا هر گونه تلاش در مقابله با دشمن، میتواند جهاد تلقّی شود. البته بعضی ممکن است کاری انجام دهند و زحمت هم بکشند و از آن، تعبیر به جهاد کنند. اما این تعبیر، درست نیست. چون یک شرط جهاد، این است که در مقابله با دشمن باشد. این مقابله، یک وقت در میدان جنگ مسلحانه است که جهاد رزمی نام دارد؛ یک وقت در میدان سیاست است که جهاد سیاسی نامیده میشود؛ یک وقت هم در میدان مسائل فرهنگی است که به جهاد فرهنگی تعبیر میشود و یک وقت در میدان سازندگی است که به آن جهاد سازندگی اطلاق میگردد. البته جهاد، با عنوان های دیگر و در میدان های دیگر هم هست.
یکی از آن عنوان ها اخلاق است. از این رو اخلاق و عرفان حاکم بر فضای جبهه ها در سایه فرهنگ عاشورا، آمیخته ای بود از خداشناسی و انسان شناسی که مکتب حسینی(ع) گویای آن است. جبهه های نبرد با دشمن، صحنه های زیبای هستی و حماسه و ایثار را به نمایش در آوردند و بالاترین درجه معنویت انسان را بروز دادند. به همین دلیل جهاد گران مورد قدردانی و تکریم آحاد جامعه بوده و هستند. به همین دلیل گفته می شود، فرهنگ رزمندگان در سال‌های دفاع مقدس ماهیتی کاملاً اخلاقی و عرفانی داشته و همچنین موجب احیای ارزش های اسلام ناب محمدی(ص) شده و به رغم خشونت جنگ، همانند یک جریان فرهنگی این قابلیت را یافت تا به صورتی سازنده و بالنده به بازسازی و زنده نگاه داشتن اخلاق معنوی در جامعه بیانجامد. اما با فاصله گرفتن تدریجی فرهنگ رزمندگان از این کانون معنوی و با مدل سازی های جدیدی که پدید آمد، استمرار و پویایی خود را از دست داد. این جریان در دوره ای، همه جانبه و فراگیر در دو حوزه تفکر دینی و جامعه دین داران، با رهیافتی سیاسی، حماسی مطرح بود و در دوره ای دیگر، با دیدگاهی درونگرا و با رهیافتی اعتقادی، تاریخی برای ترسیم ابعاد فرهنگ، از ادبیات و نماد ها و نمودهای عینی اخلاق اسلامی بهره برد. فرهنگ رزمندگان در مجموعه های خاطرات رزمندگان و شرح حال شهدا متجلی است.
در این مطلب ما قصد داریم تا شما دوستان عزیز را با فرهنگ رزمندگان آشنا نماییم. پس پیشنهاد می کنم در ادامه همراه ما باشید.
سلوک رزمندگان در سال‌های دفاع مقدس سبکی آموزشی، عقیدتی و سیاسی محسوب می شد که مخصوص خود آنان بود و تواضع در برخورد، ایثار همه جانبه، انصاف، نوع دوستی و… روحیه ای بود که در اغلب آنان به چشم می آمد و در عین حال آنان را از خود باختگی و تعصب ورزی مورد نکوهش عقل، دور می ساخت.
اخلاق رزمندگان، نمادها و نمودهای ویژه خود را داشت که بخشی از فرهنگ رزمندگان جبهه را شکل می‌داد. این نمادها دریک فرایند تاریخی و در بستر پیام آوری شهیدان می توانست به ارائه الگوهای عینی منجر شود و سطحی از آن را به عنوان اخلاق رزمندگان به نسل های بعدی تسری بخشد و با پیروان راه شهادت ارتباط و همدلی مؤثری ایجاد کند و با مشارکت همگانی نسل های نو به استمرار رسالت و نقش خود در ارتباط با ترویج اخلاق رزمندگان بپردازد.
باید توجه داشت که دفاع مقدس، بزرگترین احیاگر اخلاق معنوی در عصر ما است و امام خمینی(ره) در این زمینه به نکات دقیقی با عبارت های بلندی اشاره فرموده است. غبار روبی از چهره «نمادها» و بازگرداندن آنها به جایگاه قبلی خود یک ضرورت است. اخلاق رزمندگان سکوت در برابر بی اخلاقی ها و تقدس های بی جا را شکست و آغازگر حرکتی بود که از آن می توان به حق به عنوان اخلاق رزمندگان یاد کرد.حرکتی که در صورت پیروی کامل می تواند تأثیر عمیق و منحصر به فردی در جامعه داشته و الهام بخش باشد. بی تردید شهیدان ملاک حقانیت این حرکت و حیات نامه آنان الگوی رفتاری جامعه و عینیت بخش اندیشه انقلابی امام راحل است که برای آنکه حضوری همیشگی در عرصه اجتماع داشته باشد به شعار نمی توان بسنده کرد.
در اغلب ارتش ها و نیروهای دفاعی کشورها، قوای بدنى امتیاز یک جنگاور محسوب می شود و در جنگ ها نیز به آن اهمیت مى دهند اما در حماسه هشت سال دفاع مقدس، معیار و امتیاز رزمندگان ملهم از فرهنگ و تمدن اسلامی بوده و امتیاز رزمندگان را به خرد ورزی در تدبیر امور جنگ و ارتقا و تکامل فضایل اخلاقى می شناساند.
اخلاق در کنار فرهنگ
از جمله سجایای پای بندان به اخلاق رزمندگان این بود که از هیچ یک از فرماندهان دیده نشده که به کسی ظلم روا دارند و از مشی مردم دوستی به دور باشند و در همین راستا به حق الناس باور داشته و رسالتى غیر از آنچه که شرع مقدس تعیین کرده برای خود قائل نبودند. آنان دارای قلبى رئوف و مهربان بودند تا آنجا که مهر و عطوفت آنان شامل دشمن هم مى شد. به نقل از راویان صحنه های آن روزها پای بندان به اخلاق رزمندگان به بدخواهان خویش هم نیکى مى کردند و پاسخ بدى را با احسان و خوبى مى دادند و گذشت و اغماض روش آنان بود و بواقع تجسم عینى آیه ۳۴ از سوره فصلت بودند که مى فرماید: «ادفع بالتى هى احسن فاذالذى بینک و بینه عداوه کانه ولى حمیم»
صاحبان ملکات اخلاقی با وجود مراتب والاى معنوى و موقعیت ممتاز اجتماعى با فقرا حشر و نشر دارند و رزمندگان متعلق به اخلاق رزمندگان نیز در خطوط مقدم جبهه جهاد در کنار سربازان و بسیجیان حاضر بودند و بیش از دیگران در معرض تیروترکش قرار داشتند و همان غذایی را می خوردند که بسیجیان و سربازان مى خوردند و گاهی با تکه هاى نان خشک خود را سیر مى کردند.
فروتنى رزمندگان بویژه فرماندهان که نشانه کمال و بلندى مقام آنان بود موجب می شد تا با صبر و برد بارى با اطرافیان برخورد کنند و تقصیر افراد را با احسان و نیکویى جبران نمایند.
در نتیجه اخلاق در کنار فرهنگ رزمندگان کسی در احترام به شخصیت افراد هیچ ملاحظه خاصى را در نظر نمى گرفت و به همه طبقات به طور یکسان احترام می شد.
اهمیت اخلاق در کنار فرهنگ رزمندگان از آن جهت است که اگر فضایل نیکو در جان آدمى نقش بندد دیگر شرى از او سر نمى زند و خود محوری ها و خود خواهى ها جاى خود را به خیر خواهى براى دیگران و ایثار و فداکاری مى دهد و شرارت مغلوب نوع دوستى مى شود.
از این رو اخلاق و همچنین فرهنگ رزمندگان از مهم ترین عوامل امنیت و ثبات جوامع انسانى و بنیان زندگى آرام و بدون دغدغه جمعى است. بر این اساس رسول گرامى اسلام(ص) درباره علت بعثت آسمانى و هدف مقدس نبوت خود فرموده است: من براى تکمیل اخلاق نیکو برگزیده شدم. خداى حکیم هم اخلاق نیکوى پیامبرش را از مهم ترین صفات بارز آن حضرت برشمرده و فرموده است: «وانک لعلى خلق عظیم» یعنى همانا تو به اخلاق بزرگ ممتاز شده ای. برخی از رزمندگان به عنوان نمونه کامل اخلاق اسلامى امتیازات و ارزش هاى جاویدى از خود براى نسل های بعدی باقى گذاشتند که رایحه معنوى آن جان‌ها را نوازش مى دهد و هر انسان کمال جو و فضیلت خواهى را به سوى خود مى کشد. سیره نیکوى آنان سرشار از فضایل انسانى و داراى مزایاى عالى و بزرگواری ها و مقوم روابط اجتماعى و نوامیس انسانى است. این دسته از رزمندگان که فرماندهان شهیدی همچون شهید مهدی باکری، شهید حمید باکری و شهید همت کمالات اخلاقى و فضایل ممتاز را از آموزه های مکتب آموخته بودند و به حق مصداق کسانی شدند که داراى خلق نیکو و قرآن کریم آنان را ستوده است.
حفظ فرهنگ رزمندگان از طریق شهدا
رهبر معظم انقلاب در دیدار خانواده های شهدا فرمودند:
یکی از بزرگترین نعمت های الهی بر جامعه ی اسلامی ما، وجود مردان شجاع و جوانان فداکاری است که از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تا امروز، در مقابل دشمنان انقلاب سینه سپر کرده اند و با جان و خون خود، اسلام و انقلاب و راه خدا را نصرت بخشیده اند. بعضی از این عزیزان، در راه خدا به شهادت رسیدند و به درجات و نعم غیر متناهی الهی بر شهیدان فائز شدند و به عنوان سند افتخاری برای ایران و اسلام و انقلاب اسلامی، و مایه ی آبرویی برای امام و رهبر راحل عظیم الشأن ما، اسم آن ها در تاریخ ثبت شد. اگر ما بخواهیم شهدا جلیل القدر را در میزان ارزش شهدا اسلامی بسنجیم، بدون شک در اعداد شهدای صدر اسلام قرار دارند، و شاید در مواردی از آنها برتر اند؛ چون شهدای صدر اسلام، در کنار نبی مکرم اسلام (ص) و امیرالمؤمنین (ع) حضور داشتند؛ نفس وحی را از پیامبر بزرگوار میشنیدند و لمس میکردند؛ اما شهدا زمان ما، بدون این که امام معصوم و نبى مکرم را مشاهده بکنند، با دعوت امام بزرگوار و راه حل ما و به اشاره ی آن نایب بر حق معصومین (ع)، در جبهه های خطر حضور پیدا کردند و نقش یک مجاهد فی سبیل اللَّه را به بهترین وجهی ایفا نمودند. اگر شهدای عزیز ما نمیبودند و فداکاری آنها نمی بود، امروز این عزت و این عظمت برای اسلام نمی بود.
من همیشه به خانواده های شهدا گفته ام که شهدا ما خط مقدم اند؛ پشت سر شهدا، خانواده های شان هستند؛ همین پدران و مادران و همسران که به رزمندگان جوان و مرد خانه و محبوبشان افتخار کردند؛ از کشته شدن او نترسیدند؛ او را از رفتن منع نکردند؛ حتی مادران بچه های شان را تشویق کردند! چه میشنویم و چه میبینیم؟! این چه حوادث عظیمی است در زمان ما و در مقابل چشم ما؟! اگر این حوادث در تاریخ بود، انسان با تردید آنها را میگفت. خیلی ها هم در بیرون از این مرزها، این مسائل را با تعجبِ زیاد می شنوند؛ اما شما خودتان آنها را لمس کرده اید. در رفتن به میدان جنگ، پدران با فرزندان شان، و فرزندان با یکدیگر مسابقه گذاشتند! همسران غصه خوردند و گریه کردند که چرا آنها نمی توانند به میدان جنگ بروند؛ و صبر کردند و در خانه ها نشستند و پشت جبهه را نگه داشتند؛ بعد هم که آن رزمنده شهید شد، پدران و مادران و همسران و فرزندان شکر کردند و به شهادت شهید شان افتخار نمودند! این است که شعله ی یک نهضت، همچنان زنده میماند. این است که امام بزرگوار، قله ی عزت و عظمت را برای اسلام فتح می کند. این است که ملتها صریحاً میگویند: ای ملت ایران! ما از شما یاد گرفتیم؛ شما معلم ما هستید.
جانبازان شهدای زنده
همچنین رهبر انقلاب در این مورد می فرمایند:
جانبازان عزیز هم شهدا زنده ی ما هستند؛ چون مثل شهید به میدان جنگ رفته اند و مثل شهید ضربت خورده اند؛ منتها کرامت الهی آنها را حفظ کرده است. اینها زنده اند، اما در رتبه ی شهیدان. به این عزیزان هم توصیه میکنم که این کرامت الهی را برای خودشان حفظ کنند؛ «للّذین احسنوا منهم و اتّقوا اجر عظیم». باید همیشه آن روحیه ای را که آنها را در میدان نبرد به پیش می برد و به فداکاری وادار می کرد، حفظ کنند. البته همه ی دستگاهها موظفند که قدر و ارج این عزیزان، چه خانواده ی شهدا، چه جانبازان، چه آزادگان، چه خانواده های شان، چه فرزندان شان، را حفظ کنند. بالاتر از همه ی اینها، لطف و تفضل الهی است، که امیدواریم همواره شامل حال شما باشد و به ماند.
همیشه شما دوستان عزیز باید بدانید که شهید، چیز عظیم و حقیقت شگفت آوری است. ما چون به مشاهده شهدا عادت کرده ایم و گذشت ها، ایثار، عظمت ها و وصایا و راهی که آنها را به شهادت رساند، زیاد دیده ایم، عظمت این حقیقت نورانی و بهشتی برای مان مخفی می ماند؛ مثل عظمت خورشید و آفتاب که از شدت ظهور، برای کسانی که دائم در آفتاب اند، مخفی می ماند. در دوران گذشته، وقتی که یک نمونه از این نمونه‌های شهدا امروز ما، از تاریخ صدر اسلام انتخاب و معرفی میشد و شرح حال او بیان میگردید، تغییر واضح و شگفت آوری در د لها و جان ها و حتی در نیت ها به وجود می‌آورد. هر یک از این ستارگان درخشان، میتواند عالمی را روشن کند. پس با تمام این تعاریف همیشه برای حفظ و زنده نگه داشتن فرهنگ رزمندگان و همچنین زنده نگه داشتن یا شهیدان، همه افراد به خصوص جوانان باید تمام تلاش خود را برای این امر مهم انجام دهند.
