عملیات آزاد سازی شهر سوسنگرد یکی از مهم ترین عملیات های دفاع مقدس است. تصرف شهر سوسنگرد همیشه یکی از اهداف ارتش بعثی عراق بود، به‌طوری‌که این شهر چندین بار مورد تهاجم این ارتش متخاصم قرار گرفت. در اواخر شهریور ۱۳۵۹ ارتش بعثی عراق با هدف براندازی نظام نوپای جمهوری اسلامی، تصاحب مالکیت اروند و سه جزیره ایران و همچنین تصرف خوزستان به بهانه عربی بودن این منطقه، از همه جناح‌های مرز غربی به ایران حمله کرد.

این حمله هرچند از قبل تاحدی پیش ­بینی شده بود، اما حجم حمله و تسلیحات و تجهیزات، فراتر از خیلی از پیش‌بینی‌ها بود؛ بنابراین رزمندگان ایرانی با آتش شدید دشمن، تصرف پی ­درپی مواضع نظامی، بمباران شهرها و حملات هوایی به تأسیسات اقتصادی و اجتماعی مواجه شدند. ارتش بعثی عراق با ادامه پیشروی­ های خود، توانست خود را به نزدیکی شهر بستان و سوسنگرد برساند.

برای آشنایی بیشتر با عملیات های هشت سال دفاع مقدس اینجا و اینجا کلیک کنید.

اهمیت شهر سوسنگرد برای صدام

در تاکتیک‌های نظامی، شهرها به‌عنوان مانعی شناخته می­شوند که سرعت حرکت نیروها را کند کرده و امکان قدرت عمل آنها را کاهش می­دهد. اما از نظر عملیاتی و سیاسی، تصرف شهرها موجب دسترسی به غنایم نظامی و غیرنظامی بسیار، تقویت روحیه جبهه خودی، شکست روحیه دشمن و دستیابی به اهرم فشار در مذاکرات سیاسی می‌شود. صدام ملعون به بهانه عربی بودن خوزستان خصوصاً شهرهای سوسنگرد و اهواز خود را ناجی مردم عرب این منطقه معرفی کرده بود و به خیال خود انتظار استقبال این مردم از ارتش بعثی و انضمام این مناطق به عراق را داشت و حتی سوسنگرد را «خفاجیه» نامید.

حصر سوسنگرد

ارتش عراق پس از چندین ناکامی، نهایتاً توانست در تاریخ ۶ مهر ۱۳۵۹ با درهم شکستن مقاومت­ های عشایر و مردم و تعدادی نیروهای سپاه و ژاندارم، خود را به سوسنگرد رسانده و وارد شهر شود. البته همچنان دفاع و مقامت رزمندگان و مردم سلحشور مانع سقوط کامل شهر گردید و نهایتاً روز سوم و چهارم پس از شروع حصر، سپاه پاسداران توانست با کمک محور مقاومت مردمی شکل گرفته در داخل شهر، ارتش عراق را به عقب ­نشینی از شهر وادار کند. ارتش بعثی با هدف تسخیر مجدد سوسنگرد، در اواخر مهرماه حملات دیگری را شروع کرد و در ۲۱ مهر ۱۳۵۹ شهر «بستان» را تصرف و در ۲۴ مهرماه شهر سوسنگرد را محاصره کرد و مجدد وارد شهر شد.

سوسنگرد در آستانه سقوط

شهر سوسنگرد حالا فقط با چند صد نیروی نظامی و نیروی داوطلب در حال مقاومت بود و اگر نیروی کمکی ارسال نمی‌شد؛ این شهر قطعاً سقوط می‌کرد و رزمندگانش به شهادت می‌رسیدند؛ بنابراین در تاریخ ۲۶ مهرماه، نقشه عملیات مشترکی کشیده شد که در آن سپاه و تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان شرکت داشتند. فرماندهی عملیات نیز تحت‌نظر مصطفی چمران به‌عنوان فرمانده نیروهای ستاد جنگ نامتقارن و غلام‌رضا قاسمی ­نو فرمانده تیپ ۲ لشکر ۹۲ قرار داشت و توسط سید علی خامنه­ ای حمایت می­شد.

کارشکنی بنی صدر در عملیات سوسنگرد

شب قبل از عملیات، فرمانده قاسمی ­نو طی تماس تلفنی با آیت­الله خامنه ­ای اظهار داشت که چون احتمال نابودی این تیپ وجود دارد، از طرف تیمسار ظهیرنژاد و به فرمان بنی­ صدر تحت‌فشار قرار گرفته تا در عملیات فردا شرکت نکند. سید علی خامنه­ ای بلافاصله در تماس با دفتر حضرت امام، موضوع را به ایشان اعلام کرد. حضرت امام نیز طی ارسال نامه و سخنانی فرمود که تیپ ۲ زرهی باید در عملیات سوسنگرد شرکت کرده و نیازی به اجازه بنی­ صدر نیست. ایشان تاکید کردند که سوسنگرد باید فردا آزاد شود.

آغاز عملیات آزاد سازی سوسنگرد

سرانجام در صبح ۲۶ مهر ۱۳۵۹ نیروی نظامی ایران متشکل از سپاه، تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان، ستاد جنگ نامتقارن، چند فروند جنگنده بالگرد و مردم داوطلب به فرمان امام، از دو محور به سمت سوسنگرد پیشروی کردند و این شهر را برای همیشه از محاصره دشمن خارج ساختند. این عملیات موجب تقویت وحدت و روحیه ایرانی اسلامی و تضعیف توان روانی و جنگی دشمن شد.

در نتیجه این عملیات شهرهای کلیدی همچون اهواز از خطر بالقوه دشمن دور شده و جاده­های منتهی به اهواز و سوسنگرد نیز پاک‌سازی شد و همچنین بیشتر از ۷۰۰ تن از نیروهای ارتش بعثی کشته و مجروح شده و یک فروند جنگنده و یک فروند بالگرد و چند ده تانک و نفربر نیز از دشمن نابود شد. باقی مناطق تحت اشغال عراق همچون بستان نیز در عملیا ت­های بعدی طریق­القدس و فتح­المبین آزاد گشت و دشمن به عقب و به سمت مرزهای خود رانده شد.