حمله عراق به سایت راداری سوباشی یکی از حملات ناجوانمردانه ارتش بعثی صدام است که ماجرای آن هنوز برای خیلی از ما ناشناخته است. در این مطلب به بازخوانی این حمله کینه توزانه و ددمنشانه می پردازیم.

در سایت راداری سوباشی”، نماد قدرت و استقامت پدافند هوایی ایران در دوران دفاع مقدس است که تا آخرین روز نبرد در برابر حمله‌های هوایی همچون دژی مستحکم ایستاد و از کیان کشور دفاع کرد.

این سایت که در ارتفاعات شهرستان کبودراهنگ واقع‌شده، ضمن رهگیری جنگنده‌های متخاصم و کنترل آتش پدافند هوایی مستقر در منطقه اعلام وضعیت سفید و قرمز ۱۱ استان کشور را بر عهده داشت.

ماجرای حمله عراق به سایت راداری سوباشی

سایت راداری و پدافند هوایی «سوباشی» واقع در ارتفاعات شهرستان کبودراهنگ بخش گل تپه، به عنوان یکی از مهمترین سایت‌های راداری کشور در زنجیره عظیم پدافند هوایی (رادارهای پیش اخطار، رادارهای کنترل آتش، سامانه های موشکی زمین به هوا، شبکه دیده بانی، توپ های ضدهوایی و …) نقش ویژه و موثری درمقابله با تهاجمات هوایی عراقی‌ها در زمان جنگ تحمیلی ایفا کرد. محل استقرار این سایت در نزدیکی روستایی است در ۴۰ کیلومتری غرب کبود راهنگ موسوم به سوباشی.

سوباشی، یک واژه آذری و به معنی سرِآب و سرچشمه است.

حمله عراق به سایت راداری سوباشی چیزی بود که بارها اتفاق افتاده بود و ثبت بیش از ۲۵۰ حمله و استفاده از موشک‌های ضد راداری، گواهی بر هوشیاری دلیرمردان ارتش در ناکام گذاشتن حمله‌های ارتش هوایی عراق است.

نیروی هوایی ارتش عراق که در ارتفاعات پست، خود را مغلوب نیروی هوایی ایران می‌دید، ناگزیر با به‌کارگیری حربه تازه‌ای با در اختیار گرفتن هواپیماهای پیشرفته آن روز که در ارتفاعاتی بیش از آتش‌بارهای پدافند پرواز می‌کردند با بمباران شهرها و کشتار مردم بی‌دفاع قصد داشت تا در روحیه مردم خلل ایجاد کند، اما نخستین فروند همان روزها به وسیله پدافند هوایی و با هدایت رادار سوباشی سرنگون شد و برگ زرین دیگری بر افتخارات کارکنان این رادار افزود.

سایت راداری سوباشی در ارتفاعات روستایی با همین نام از توابع شهرستان کبودرآهنگ در استان همدان قرار دارد، موقعیت راهبردی این سایت در طول جنگ تحمیلی به نحوی بود که اعلام وضعیت خطر قرمز و سفید ۱۳ استان از جمله استان‌های تهران، اصفهان و قم توسط این سایت راداری انجام می‌شد.

هدایت تیز پروازان نیروی هوایی برای حمله به مواضع دشمن و درگیری با هواپیما‌های مهاجم، هدایت و کنترل صحنه نبرد هوایی و مدیریت ایجاد برتری هوایی در طول جنگ تحمیلی و کنترل آتش سامانه‌های پدافند هوایی با این سایت راداری حساس بود تا جایی که ژنرال سعید شعبان فرمانده وقت نیروی هوایی عراق در مصاحبه با رادیو بغداد با عصبانیت می‌گوید: “اگر خلبانان عراقی نتوانند سایت راداری سوباشی را هدف قرار دهند، افتخار نابودی آن باید نصیب خودم شود”.

رادار سوباشی با تغذیه چندین سایت راداری، سراچه‌های موشکی زمین به هوا و سامانه‌های توپ ضد هوایی، آسمان منطقه غرب و بخشی از منطقه جنوب غرب و شمال غرب را تحت کنترل داشت و به دلیل عملکرد مناسب سایت رادار سوباشی خلبانان عراقی همواره از نزدیک شدن به آن وحشت داشتند تا جایی که حریم دفاعی سایت را دور می‌زدند.

عمق کینه‌توزی نسبت به عملکرد سوباشی سبب شد با وجود پذیرش قطعنامه در ۲۶ تیر ۶۷ حمله ناجوانمردانه‌ای در ۵ مرداد همان سال انجام‌شده و همزمان با تجاوز منافقان به خاک ایران در ۳ مردادماه سال۶۷ که بعدها عملیات “مرصاد” نام گرفت به سوباشی حمله کند.

عراق با از میان برداشتن سایت سوباشی قصد دستیابی به دو هدف اصلی را داشت و با انهدام سایت سعی در انتقام گرفتن از عملکرد ۸ ساله سایت از یک‌طرف و از طرف دیگر تسهیل مسیر عبور منافقان به سمت تهران را داشت.

در روز ۵ مرداد ۶۷ حمله عراق به سایت راداری سوباشی رقم خورد و هواپیماهای عراقی از صبح آن روز چندین نوبت سایت رادار سوباشی را مورد هدف قراردادند که با آتش پدافند موجود در سایت ناکام ماند، اما سرانجام ساعت ۱۶ با انجام چند عملیات فریب، اتاق عملیات سایت به وسیله یک بمب لیزری هدایت‌شونده مورد اصابت قرار گرفت و ۱۹ سرو قامت این سایت، شهید شدند.

روز بعد، یعنی پنجم مرداد ماه سال ۶۷، شرایط منطقه و عملیات مرصاد، موقعیت جنگ را تغییر می‌دهد و کلیه مسئولان ستاد پدافند هوایی به سایت سوباشی می‌روند؛ در ساعت ۱۶ همان روز جنگنده‌های MiG-25BM عراقی که در دستیابی به اهداف خود در بمباران شهرهای غربی کشور ناتوان مانده بودند، در بازگشت از ماموریت شکست خورده خود، با چند موشک هوا به زمین که از فاصله‌ای دور شلیک شده بود، اتاق عملیات سایت سوباشی را منهدم کرده و بدین ترتیب ۱۹ نفر از کارکنان این سایت از جمله سرهنگ دستنبو، فرمانده سایت در دم به شهادت می‌رسند.

حضور آگاهانه و هوشیارانه کارکنان این سایت تا آخرین لحظه برای دفاع از آسمان کشور با وجود خطر مسلم و بدون سنگر و جان‌پناه، حماسه بزرگی را رقم زد و این دلاورمردان، مظلومانه به شهادت رسیدند.

رجبعلی جودکی، اسدالله زمانی، مهدی عسکری، نظام علی ملکی، فرهاد دستنبو، پرویز منصورعلی، اکبر کوهی ورامینی، پرویز نادری، رضا اقبال پور، علی حسین زارعی، علیرضا بهرامی روشن، علی‌نقی فخرالدین، حسنعلی مهدی برازنده، حسن یوسفی صفت، محمدعلی جوینده مهر، حسن مسعودی خرم، محمدرضا مؤمنی، طهماسب جامه شورانی و خسرو پناهی، شهدا حمله عراق به سایت راداری سوباشی هستند.

عمق کینه توزی عراقی‌ها نسبت به عملکرد سایت راداری سوباشی از آنجا مشخص می‌شود که با وجود پذیرش «قطعنامه»۵۹۸ در۲۷ تیر۱۳۶۷، حمله ناجوانمردانه عراقی‌ها در پنجم مرداد همان سال (حدود یک هفته پس از پذیرش قطعنامه) انجام شد. در واقع ارتش بعثی عراق با از میان برداشتن سایت رادار سوباشی در پی دستیابی به دو هدف اصلی بود.

۱- عراقی‌ها با انهدام سایت سوباشی سعی در رفع عقده سال‌ها حقارت خود در برابر اراده پدافند همیشه بیدار جمهوری اسلامی ایران با ناجوانمردانه‌ترین شیوه نبرد بودند.

۲- تسخیر آسمان منطقه عمومی نبرد برای تسهیل پیشروی نیروهای سطحی منافقین. در این راستا مرور خاطرات سرلشکر وفیق السامرایی (از مدیران اصلی استخبارات عراق در آن زمان) خالی از لطف نیست. وی می گوید:

«در عملیات مرصاد مأموریت‌های مشخصی برای نیروهای هوایی و هوانیروز عراق به منظور پشتیبانی از عملیات تعیین شده و اهداف از طریق عکس‌های هوایی و اطلاعات استخباراتی شناسایی شدند. هواپیماهای جنگنده «میگ-۲۳» و «میراژ اف-۱» عراقی به منظور حفاظت از نیروهای عمل کننده در برابر دخالت احتمالی نیروی هوایی ایران، اقدام به پروازهای گشتی مسلحانه و برقراری پشتیبانی هوایی نزدیک کردند.»

اگر چه سایت رادار سوباشی با این حمله ناجوانمردانه مورد حمله قرار گرفت، اما ارتش بعثی با دستیابی به هدف دوم خود که تسخیر آسمان منطقه عمومی عملیات مرصاد بود ناتوان ماند.

حضور آگاهانه کارکنان سایت، تا آخرین لحظه (با وجود این که تعدادی از آنها در زمان استراحت خود و داوطلبانه در محل عملیات حضور پیدا کرده بودند.) و با توجه به وجود امکان خروج از سایت و عدم استفاده از امکان فوق و اطلاع از عاقبت حضور و شهادت و پایمردی و انجام وظیفه تا آخرین لحظه، منجر به این شد که نام سایت سوباشی در تاریخ ثبت شده و حضور کارکنان سایت سوباشی، حماسه عاشورایی تعبیر شود.

لازم به ذکر است فیلمی با عنوان سوباشی با موضوع دفاع مقدس در دست ساخت است که چون هنوز منتشر نشده از داستان آن چیزی نمی دانیم اما احتمالا در یادبود همین ماجراست. لوگوی این فیلم در سوم خرداد امسال همزمان با سالروز فتح خرمشهر منتشر گردید که در ادامه آن را مشاهده می فرمایید.