امنیت مقوله‌ای عینی و عقلی است و نه نسبی و ذهنی. امنیت توازن میان تهدید و آسیب است. هرگاه میان تهدید بیرونی و آسیب درونی توازن ایجاد شد می‌گوییم امنیت بر قرار است. هرگاه این توازن از میان برود نا امنی پدید می‌آید. ملت‌های عالم برای مدیریت و توازن تهدید و آسیب، استراتژی‌های گوناگونی را در پیش گرفتند که خاستگاه مکاتب امنیتی متداول در جهان را شکل داده‌اند. این مکاتب بر اساس نوع نگاه به تهدید و آسیب و اصالت دادن به آن شکل می‌گیرند.

در این نوشتار مکاتب امنیتی جهان در چهار شِق معرفی می‌شود.

برای آشنایی با موضوع امنیت با وبسایت رزمندگان همراه باشید.

مکتب نخست-آسیب محور

خاستگاه این مکتب را در نگاه روس‌ها می‌توان مشاهده کرد. در میان مکاتب امنیتی در این نگاه تهدید به مرحله آسیب می‌رسد و در مرحله آسیب، تهدید از بین می‌رود و توازن شکل می‌گیرد. مثال تاریخی این نوع نگاه امنیتی را می‌توان در جنگ جهانی و زمین‌گیر شدن آلمانی‌ها در سرمای طاقت فرسای روسیه مشاهده نمود. در این مثال آلمانی‌ها با قدرت و سرعت وارد خاک روسیه می‌شوند. روس‌ها که با یک حمله همه جانبه مواجه شدند اجازه می‌دهند تا آلمانی در داخل روسیه نفوذ کنند و تا پشت دروازه‌های مسکو بیایند. روس‌ها با مقاومت و معطل کردن نیروهای نازی نبرد را زمستاند و تغییر فصل پیشبردند. زمستان مسکو برای آلمانی پیشبینی نشده بود و آلمانی‌ها را زمین‌گیر کرد.

مکتب دوم-تهدید محور

خاستگاه این مکتب را در نگاه یهودیان می‌توان مشاهده کرد. در میان مکاتب امنیتی در مدل یهودی به تهدید تمرکز می‌شود از این رو به تهدیدهای بالقوه حمله می‌شود. اساس این نوع نگاه امنیتی از میان بردن تهدید است. در این مثال اسرائیلی‌ها همواره خوف و هراس از هر نوع تهدید را دارند. از بمبِ اتمِ نداشته‌ی ایران خوف و هراس دارند و برای از بین بردن توهم خود تمام امکانات خود را برای بسیج کشورهای سازمان ملل یا اتحادیه اروپا علیه ایران به میدان می‌آورند. در این نوع نگاه به هر تهدید بالقوه‌ای حمله می‌شود. از قیام یمن شیعی هراسان هستند. از نفوذ ایران در منطقه نگران هستند. از سوریه و لبنان هم پیمان بیمناک‌اند. از هر نوع بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی ترسان‌اند.

مکتب سوم-فرصت طلب

خاستگاه این مکتب را می‌توان در نگاه آمریکایی‌ها مشاهده کرد. این همان SWOT معروف در علم مدیریت است. تبدیل تهدید به فرصت شعار معروف این نوع نگاه امنیتی است. در میان مکاتب امنیتی جهان آمریکایی‌ها با تسری این نوع نگاه به ابعاد مختلف علوم مهندسی، مدیریت، پزشکی و … برای خود منافعی را جعل نموده‌اند. آمریکایی‌ها در این روش معتقدند که اگر تهدید هم نابود آنرا بوجود آور. در علوم رایانه‌ای تولید ویروس و فروش آنتی ویروس. در حوزه بهداشت و درمان گسترش بیماری و فروش دارو. حتی در مسئله کرونا که عده‌ای شبهه‌ی دخالت‌های بشری را در جعل و شیوع این بیماری دخیل می‌دانند را در پشت پرده شرکت‌های قدر داروسازی را هم به تصویر می‌کشند که از قِبَل آن بناست تا دارو و واکسن‌های خود را در حجم زیاد به فروش برسانند. در حوزه اسلحه ترساندن کشورهای عربی منطقه خلیج فارس از ایران و فروش اسلحه به آنها. همگی از مثال‌های این نوع روش امنیتی-مدیریتی آمریکایی‌ها به مسائل است.

مکتب چهارم-موقعیت طلب

خاستگاه این مکتب را می‌توان در نگاه ایرانیان مشاهده کرد. در این نوع نگاه امنیتی که در تاریخ ایران به دفعات اتفاق افتاده است. تهدید نفوذ و ایجاد آسیب می‌کند. اما تهدید تبدیل به جعل موقعیت‌هایی می‌شود که به شکوفایی برخی گذاره‌های امنیتی می‌شود. مثال را می‌توان در هضم و استحاله تهدید مغولان در فرهنگ ایرانی و یا همین جنگ هشت ساله دفاع مقدس که از سیستم دفاعی-امنیتی تقریباً متلاشی به شکوفایی عرصه‌های امنیتی رسید که آینده امنیت کشور را تأمین نمود. اکنون نیز تلاش‌های پیدا و پنهان جمهوری اسلامی در شکوفایی اقتصاد مقاومتی در برابر تهدیدهای اقتصادی غرب را می‌توان نام برد هرچند میوه‌های آن نارس باشد.